آسفالت خیابان‌های همدان، قصه‌ای پُر غصه
مشکلات مربوط به تخریب و فرسایش آسفالت‌های کم‌کیفیت از جمله معضلات و چالش‌هایی است که همه شهرها با آن دست به گریبان هستند.
روزنامه سپهرغرب، گروه شهر – عباس سریشی: براساس برخی مستندات تاریخی آسفالت طبیعی که به شکل دریاچه‌هایی مخلوط از شن، سنگ‌آهک و قیر وجود داشته، در بین‌النهرین باستان برای ساخت معبدهای ضدآب و مخازن نگهداری آب مورد استفاده قرار می‌گرفته است. همچنین شواهدی هم وجوددارد که نشان می‌دهد “فنیقی‌ها” نیز برای پوشاندن درز کشتی‌های بازرگانی خود از آسفالت(قیر) استفاده کرده و یا “فراعنه‌مصر” از این مواد طبیعی به‌عنوان ملات سنگ‌هایی که در کناره رود نیل قرار داده بودند، استفاده کرده‌اند.
در حقیقت آسفالت به‌عنوان یک ترکیب مصنوعی و قابل تولید، دارای مزایا و منافع بسیاری در صنعت ساخت‌وساز است و به همین دلیل، بسیاری از مخترعان و فعالان حوزه ساخت جاده نیز از همان ابتدا سعی در توسعه و تکامل آن داشته‌اند. اینکه بر اساس برخی مستندات نیز تقریباً از اواخر قرن هجدهم میلادی بوده که توسط دو مهندس “اسکاتلندی” به نام‌های “توماس تلفورد” و “جان لودون مک‌آدام” از شن و ماسه، و یک لایه قیر برای ساخت جاده استفاده کردند تا خودروها بتوانند با سهولت بهتری در آنها حرکت کنند.
جاده‌های مدرن نوآوری جدیدی بود که یک سطح صاف و بسیار محکم را برای تردد خودروها به ارمغان آورد. این نوآوری جدید، نظام قبلی ساخت جاده‌ها را به کلی تغییر داد. به نحوی‌که امروزه بالغ بر 94 درصد از تمام جاده‌ها و خیابان‌های سرتاسر دنیا، از آسفالت پوشیده شدهاند. البته یک اتفاق جالب در مسیر توسعه و تکامل جاده‌های آسفالت، تشدید رقابت‌ها در خصوص تولید محصولات بهتر بود که باعث شد پای علم و صنعت هم به این حوزه باز شود.
در کشور ما…
اما داستان استفاده از آسفالت برای روکشکردن خیابان، معابر،کوچه و جاده‌ها نیز در کشور ما هم به مانند دیگر نقاط جهان امری بود ضروری که لاجرم طی یک‌صد‌سال اخیر ( و البته بعد از هنُر سنگ فرش کردن معابر )در دستور کار مدیران و مجریان شهری قرار گرفت و برحسب اتفاق هرسال نیز ارقام بسیار درشتی را هم از محل بودجه‌های ساخت وساز عمرانی استانها و شهرها و حتی اعتبارات ملی به خود اختصاص داده و می‌دهد.
براین اساس هرسال شاهد تولید و استفاده از هزاران تن از این محصول در سطح جادها و معابر هستیم تا ازرهآورد آن محیط بهتری برای زندگی مردم و نیز تردد خودروها بدست آوریم با این حال شکی نیست که این موضوع نیز به‌مانند همه مباحث شهری مثل سکه دو رو داشته و در مقابل سمت خوب و توسعه محورش داستان دیگری هم دارد که برحسب اتفاق همه ما با آن آشنا هستیم.
البته این چهره ی منفی هم چیزی نیست جز همان داستان کیفیت پایین آسفالت‌ها که عموماً نیز در کوتاه‌مدت و در قالب موج، ترک خوردگی، فرو روفتگی شکست و فرسایش و یا کندگی به منصه ظهور می‌رسد.
فرآیندی که علاوه بر ایجاد مشکلات متعدد برای رانندگان و عابران پیاده بی‌شک موجب به وجود آمدن صحنه‌های نازیبا و تأمل برانگیزی هم در حوزه سیما و منظر شهری می‌شود که نه فقط خوشایند شهروندان نیست بلکه در دیگر سو بدترین لطمات را هم بر ساختار اعتماد عمومی در خصوص توان و مدیریت شهری در ارائه خدمات وارد می‌کند زیرا کیفیت خیابان‌ها و معابر شهری یکی از مهم‌ترین عوامل مؤثر در کیفیت زندگی شهروندان و متعاقباً شاخص‌های رضایت از عملکرد شهرداری‌ها محسوب می‌شود.
موضوع اینجاست که بیش ازیک سوم از وسعت شهر را خیابان‌ها، معابر و کوچه‌ها تشکیل می‌دهد و در طی سال‌های اخیر مشکلات مربوط به تخریب و فرسایش آسفالت‌های استفاده شده در‌آنها از جمله مسایلی بوده است که همه شهرداری‌ها با آن دست به گریبان بوده اند. دلیل براینکه امروزه و در اکثر شهرهای ایران و به رغم فعالیت‌های دائمی و گسترده برای روکشکردن معابر و جاده‌ها اما متأسفانه به تعدد و در کوتاه مدت، شاهد مراجعت و حضور اکیپ‌های تعمیراتی پخش آسفالت در همان معابر و خیابان‌ها هستیم که مشغول ترمیم و روکش آسفالت‌هایی هستند که به علت بروزتخریب، وجود فرورفتگی، شکست و کندگی یا فرسایش باعث بروز مشکلات ترددی و ترافیک و دیگر ضررها برای شهروندان شده اند.
البته به اعتقاد همه شهروندان و در نگاه اخص کارشناسان و صاحب‌نظران وجود این روند و تکرار این روند ناقص علاوه بر مشکلات مدیریتی بی‌شک موجب هدر‌رفت بخش عمده‌ای از سرمایه‌ها و بودجه‌های شهرها و استانها در حوزه تعمیرات تحمیلی نیز می‌شود بنابراین لازم است تا مدیریت شهرها با اقداماتی اساسی و تخصصی‌تر در این مورد وارد عمل شده و مانع از این هدر‌رفت شوند.
گرفتار در معضلی چند بُعدی…
البته داستان وضعیت اسفناک‌آسفالت در کشور و شهرهای ما دارای ابعاد و اضلاع متعددی است که لاجرم باید به هر‌کدام نیز به‌صورت مستقل پرداخت مع‌الوصف این تصور و اعتقاد عمومی وجود دارد که مهم‌ترین علل دخیل در بروز این مشکلات عبارتند از:
آسفالت مورد استفاده در خیابان‌ها و معابر کیفیت و دوام و پایداری لازم را نداشته و در عین حال بر شیوه ی به‌کار‌گیری آن نیز در مباحثی چون درجه حرارت پخش، نوع و تعداد غلتک، درجه حرارت محیط، آمادگی سطح و… هم دقت کافی نمی‌شود. مضاف‌بر‌آنکه ناظران، بازرسان و سفارش‌دهندگان هم دقت لازم را در خصوص کنترل نهایی محصول و کار انجام نمی‌دهند.
البته در نگاه دیگر نیز به وضوح مشاهده می‌شود که کنده‌کاری‌های بعدی صورت‌گرفته از سوی شرکت‌های آب، برق، مخابرات و متعاقباً شرایط جوی و بخصوص نوع تعمیرات نیز در تشدید این مسئله بسیار مؤثر است که نباید از نظردور داشته شوند.
جالب است که بدانیم موضوع بروز تخریب، شکست، فرسایش و… آسفالت‌ها نیز صرفاً مختص خیابان‌ها یا جاده‌های قدیمی نیست بلکه اتفاقاً مسیرهای شهری یا برون شهری که به تازگی روکش آسفالت شدهاند نیز متأسفانه دچار همین نقیصه هستند، به طوری که به تعدد برایمان پیش آمده که هنگام عبور از کوچه یا خیابانی که به‌تازگی آسفالت شده، شاهد وجود دانه‌های آسفالت، فرورفتگی و برجستگی یا قطعات آسفالتی باشیم که به‌راحتی از سطح زمین جدا می‌شود.
بی‌شک وجود همین به‌اصطلاح خُرده موضوعات بی‌اهمیّت است که در نهایت باعث برهم خوردن نظم و یکپارچگی آسفالت خیابان یا جاده، بلافاصله پس از انجام عملیات روکش و یا تعمیر‌شده و دیدن دائمی آنها را به یکی از صحنه‌های طبیعی و عادی برای همه ما در شهرها مبدّل می‌کند.
حال با اذعان به موارد گفته شده از منظر بسیاری از کارشناسان البته اگر از موضوع کیفیّت پایین تولید آسفالت یا روش‌های غیرتخصصی و مسئله‌دار که عموماً نیز با فقدان یک نظارت جامع از سوی ناظران و با استفاده از ماشین‌آلات غیرمناسب این نوع عملیات همراه است بگذریم اما قطعاً داستان تعمیرات ناشیانه و غیر‌اصولی نیز از مهم‌ترین دلایل پایین‌بودن عمر و کیفیّت این مصنوع در کشور ما تلقی می‌شود که برحسب اتفاق همیشه نیز زمان و حاشیه‌های بسیار زیادی را نیز در مجموعه اعتبارات عمرانی به‌خود اختصاص می‌دهد.
البته ذکراین نکته نیز ضروری است که اصولاً وجود برخی مشکلات و تخریبات و یا مرمّت‌ها ی خُرد و جزئی شاید در یک پروژه امری طبیعی تلقی شود اما موضوع اینجاست که وقتی این رویه تخریب زودرس و بی‌کیفتی به یک امر عادی تبدیل شود، آنگاه است که باید کمی با نگاه نقد و مطالبه به آن نگریسته و به کنکاش در علل به وجودآمدن آنها پرداخته شود.
موضوع اینجاست که حتی افرادعادی و غیرکارشناس هم تا حدودی می‌دانند که انتخاب روش‌های ترمیم خرابی‌های آسفالت باید مبتنی بر استفاده از یک روش منطقی، علمی، تخصصی و مهندسی باشد. بنابراین لازم است که از سیستم مدیریت نگهداری، به‌منظور بهینه‌سـازی اسـتراتژی‌هـای نگهـداری روسـازی در وضـعیت خدمت‌دهی خوب و مناسب استفاده شود. پس از اینکه نیاز به ترمیم بخشی از روسازی مشخص شد، بلافاصله اقدام به ترمیم آن نمایند.
این بدان معناست که راهکار اصولی برای نحوه ترمیم صحیح هر نوع خرابی آن است که علـت‌های بـروز خرابی مشخص و شناخته شود زیرا تعیین علت خرابی به انجام ترمیمی مناسب کمک کرده و از بـه‌وجـود‌آمـدن مجدد خرابی جلوگیری نموده یا حداقل موجب تأخیر آن می‌شود. این امر به ویژه زمانی که خرابی موجب بـروز خطراتی در رانندگی شود، از اهمیّت ویژه‌ای برخوردار است.
دراین خصوص کارشناسان و صاحب‌نظران براین موضوع تصریح می‌کنند که چنانچه علت خرابی کافی‌نبودن قدرت بـاربری روسازی باشد، لکه‌گیری روسازی یک راه حل اصولی نبوده و در این گونه موارد باید بعد از لکه گیری و اصـلاح ناحیه خراب‌شده با روکشکردن ظرفیت باربری روسازی افزایش داد‌شود. از طرف دیگـر اگـر علـت خرابـی روسازی وجود قسمت‌های ضعیف موضعی باشد، در‌ایـن‌صـورت بایـد ایـن قسـمت‌هـا اصـلاح شـوند و معمـولاً احتیاجی به تقویت تمام روسازی نیست.
لازم به‌ذکر است تا زمانی که مدیریت شهری ما از عهده رعایت الزامات و توجه به بایستگی‌ها، مسئولیت‌پذیری، عملکرد متعهدانه و نظارت دلسوزانه و در یک کلام هُنر و فوت کوزه‌گری این حوزه برنیامده و اراده‌ای قاطع برای نگاه جامع و دوری از سلیقه و مصلحت‌بازی به این مسئله نداشته باشد لاجرم باید شاهد این رویه تعمیر و تخریب زودرس بود حتی اگر به گفته مدیران خدمات شهری سالانه میلیارها تومان صرف پخش صدها تن آسفالت در کف خیابان‌ها و کوچه‌ها و یا صرف خرید ماشین‌آلاتی مانند “فلاسک لکه‌گیر آسفالت 12 تنی “مجهز به “دژبر”، “غلتک”، “کاتر”، “جرثقیل”، “شعله‌افکن” و” نازل امولسیون” و….کنند.
مطالبات شهروندان همدانی…
متأسفانه عموماً مسئولان و مدیران شهری ما هیچگاه علاقه‌ای به قبول مشکلات و نواقص موجود در این حوزه نداشته و حتی حاضر هم نیستند شنوای پیشنهادات و انتقادات مطرح شده در خصوص کم و کاست عملکردها باشند و حتی بعضاً بیان برخی معضلات را نیزبه مثابه سیاه‌نمایی، تخریب و اظهار‌نظرهای غیرکارشناسی…. از سوی مردم قلمداد می‌کنند.
به عنوان نمونه نیز در این سال‌ها هیچگاه از در نظر‌سنجی واقعی و مقرون به حقیقت از کیفیّت محصولات و خدمات ارائه شده از منظر مردم و شهروندان برنیامده‌اند اما با این حال روزنامه سپهرغرب به عنوان یک تریبون مستقل و آزاد برای بازنمایی مشکلات و مطالبات و بعضاً زوایای ناپیدای که ممکن است به چشم مسئولان نیامده و یا علاقه‌ای به شنیدن و دیدن آنها نداشته باشند، سعی کرده تا با حضور در بین همشهریان و طرح سؤالاتی در خصوص کمیّت و کیفیّت خدمات زیرساختی و رفاهی ارائه شده به نوعی منعکس‌کننده حرف و حدیث‌ها و درد‌دل‌هایی باشد که شاید به هرعلت و تاکنون گوش شنوا و چشم بینایی را برای توجه پیدا نکرده است.
نکته مهم اینجاست که بیان این مشکلات هیچگاه و هرگز نباید به‌عنوان کشیدن خط بطلان برهمه عملکردهای خوب و مثبت یا تلاش‌های در‌خور تقدیر عوامل اجرایی و دست اندرکا‌ران فعال در حوزه خدمات شهری قلمداد شود بلکه فهوای کلام بیان مشکلاتی است که قطعاً می‌‌‌‌‌‌‌توان با کمی دور‌اندیشی و تلاش بیشتر و صرفاً برای اتقای کیفیت محصولات و نتایج عملکردها مورد توجه و تأمّل واقع شود.
براین اساس ده روز در نقاط مختلف شهر، از یکصد نفر از همشهریان همدانی ( مرد و زن ) سؤالاتی در خصوص کمیّت و کیفیّت و نیز وضعیّت آسفالت استفاده شده در خیابان‌ها و معابر پرسیده شده که ماحصل پاسخ‌های دریافتی بدون هر گونه سو‌گیری و یا تفسیر شخصی نویسنده صرفاً بر اساس داده‌های دریافتی از پاسخ‌دهندگان به شرح زیر جهت اطلاع مسئولین و دست‌اندرکاران اعلام باشد که مورد توجه و تأمل همگان واقع گردد.
- به اعتقاد قریب به نود درصد پرسش‌شوندگان حجم و فعالیت‌های شهرداری در‌خصوص آسفالت معابر خیابان‌ها و کوچه‌ها در سال‌های اخیر بسیار زیاد بوده است.
- به اعتقاد همین گروه شکی نیست که در طی سال‌های اخیر موضوع آسفالت کردن مناطق مورد نیاز به‌عنوان یک دستور کار مهم در برنامه‌های مدیریت شهری همدان قرار داشته و دارد.
- به اعتقاد 85 درصد پرسش‌شوندگان این روند باید کماکان ادامه داشته و نباید با کاهش روبه رو شود.
- به اعتقاد 85 درصد پاسخ‌دهندگان مهم‌ترین اولویت در حوزه آسفالت معابر و خیابان ها و کوچه‌ها توجه به کیفیت، زمان و نوع اجرای آن است.
- به اعتقاد همین گروه مهم‌ترین چالش در این حوزه، موضوع کیفیت پایین تولید و متعاقباً تخریب‌های زودرس است
- به اعتقاد 81 درصد پرسش‌شوندگان زمان اجرای برخی طرح‌های اولیه و یا تعمیرات بعدی بسیار نامناسب است (عموماً در فصول بارندگی و برف انجام می‌شود. )
- به اعتقاد 79 درصد پرسش‌شوندگان بی‌توجهی به زیرسازی مناسب و نوع مصالح ریزی براساس نیاز به ترمیم و تعمیر یا استفاده از کارگران بی تخصص، مهم‌ترین علت بروز تخریب‌های زوردس است.
- به اعتقاد 67درصد پرسش‌شوندگان عدم هماهنگی بین دستگاها و سازمانهای شهری ( آب و فاضلاب، مخابرات،گاز و…) باعث گردیده تا شاهد کنده‌کاری و تخریب معابر تازه آسفالت شده باشیم.
- به اعتقاد 60درصد پرسش‌شوندگان سیستم خدمات شهری( بخصوص در مبحث آسفالت ) توجه چندانی به ارتقای اطلاعات علمی و مهندسی و نیز کارگران تخصصی ندارد.
- به اعتقاد 55 درصد پرسش شوندگان خدمات شهری ما در این حوزه نیازمند به‌روز‌رسانی ماشین‌آلات و استفاده از ابزارهای جدید است.
- به اعتقاد 41 درصد پاسخ‌دهندگان فقدان آزمایشگاه و یا دستور‌العمل مشخص در باب دانه‌بندی یا ترکیبات و حرارت و… باعث تولید محصولات کم کیفّیت می‌شود.
- به اعتقاد 40 درصد پرسش‌شوندگان آن‌گونه که لازم است از سوی ناظران و بازرسان نظارتی بر محصول نهایی یا شیوه کار پیمانکار نمی‌شود.
- به اعتقاد 40درصد پرسش‌شوندگان نوع مصالح، شیوه و یا زمان اجرا تعمیر هیچ‌گونه انطباقی با محل یا شدت تخریب ندارد.
- از منظر 38 درصد پرسش‌شوندگان نوع و زمان عملکردها به نسبت مناطق شهری (بالا و پایین شهر ) دارای تفاوت و تأمل است.
- به اعتقاد 25 درصد پرسش‌شوندگان تاکنون هیچ‌کدام از مسئولان در قبال تخریب زودرس یا پایین‌بودن سطح کیفی کار به مردم پاسخگو نبوده‌اند.
- شرکت مدرن اندیشان ساعی با تکیه بر توان کارشناسان مجرب خود ، محصولی با نام مدیریت روسازی معابر PMS را روانه بازار نموده است که رسالت این سامانه پوشش تمامی مشکلاتی است که در این گزارش برای آسفالت معابر شهر همدان ذکر شده است.
جهت آشنایی با این سامانه از صفحه معرفی این محصول دیدن فرمایید.