آسیب های هویتی ناشی از تغییر در نامگذاری معابر
فضاهای درون شهر علاوه بر کالبد خویش و ویژگیهای هندسی و زیبایی شناسی ، واجد معانی هستند که در خاطره جمعی جامعه نقش بسته است . از طرفی نامگذاری خیابانها و معابر عمومی شهری از موضوعات موردتوجه در حفظ و تنتقال هویت جمعی است . تغییر نام خیابان ها و کوچه ها در بعضی موارد آسیب جدی به هویت منطقه و شهر می زند.
برای مثال در بافت مرکزی شهر مشهد به عنوان هسته هویتی شهر ، اکنون فقط بسیاری از معابر در حد اسم باقیمانده اند و بنای خیابانها و ایجاد آپارتمان و هتلها کاملاً ساختار محلات شهر را دگرگون کرده است.حرم مطهر به عنوان یک نماد معماری اسلامی نقش ارزندهای در احیای هویت مذهبی مشهد داشته است، اما تغییرات تدریجی ایجادشده خاطره مشهد قدیم را در حافظه تاریخی تهدید میکند.
شهرها دارای ابعاد مختلفی نظیر ابعاد طبیعی، فرهنگی و اجتماعی، اقتصادی و کالبدی می باشند که هر بعد میتواند در حوزه ای برای شناخت هویت قرار گیرد. مرور مفاهیم نشان میدهد که توجه به هویت، شامل جنبه های معنوی و غیرمادی و نیز جنبه مادی و کالبدی است. از طرفی محیط که دارای شرایط کالبدی، معنایی و معنوی است عاملی تاثیر گذار در تعیین هویت انسانها دارد زیرا محیط مفهومی فراتر از کالبد دارد. هویت را میتوان اینگونه تعریف نمود: یک معنایی که انسان به سبب احساسات ذهنی از وجود خود و ارتباطات گسترده اجتماعی کسب میکنند. این وجود و ارتباطات که بیان شد، نیازمند یک مکان برای شکل گیری است.مراکز اصلی تجربه بلافصل از جهان مکانها هستنند و نقش مهمی در ساخت کالبدی و نمادین هویت انسان دارند.
اگر پذیرفته شود که هویت معرف کیستی و چیستی در بستر زمانی و مکانی میباشد یعنی هویت شکل دهنده فرهنگ، تاریخ و جامعه است، سپس جایگاه تاریخی، اجتماعی و فرهنگی روشن میشود و هویت به تعلق تاریخی، فرهنگی و اجتماعی منجر میگردد. فضاهای شهری، علاوه بر کالبد، ویژگیهای هندسی و زیبایی شناسی، واجد معنایی هستند که در خاطره جمعی جامعه شکل می گیرد. خاطره جمعی، فضاهای شهری را هویت مند و باارزش کرده و علاوه بر تقویت احساس تعلق به مکان در ذهن شهروندان، ایشان را به خود جلب نموده و عامل تقویت تعاملات اجتماعی و همچنین زمینه ساز تقویت و تثبیت نقش فضاهای شهری در هویت ناشی از تاریخ و تعاملات اجتماعی میشود. آنچه هستی بخش شهر است، رویدادهایی می باشد که در مکان رخ می دهد و خاطرات فردی و جمعی افراد را شامل میشود.
مفهوم خاطره در فضای شهری با احساس تعلق و هویت مترادف می باشد و شهر بی خاطره شهر بی هویت است . هر فضای شهری نظیر خیابان علاوه بر خصیصه های انسانی و فرهنگی از هویت مکانی هر شهر، دارای ویژگیهای کالبدی شهر نیز می باشد لذا از دغدغه های فرهنگهای انسانی و تاریخ انسانیت می توان به کسب هویت مطلوب و رهایی از بحران هویت اشاره نمود . معابر و خیابانهای یک شهر هویت اسمی و تاریخی دارند نامگذاری خیابانها و معابر عمومی شهری از موضوعات موردتوجه شاخه های مختلف علوم انسانی است. هر شاخه ای از این علوم مانند جغرافیا، علوم سیاسی، جامعه شناسی، فلسفه، مدیریت و شهرسازی به فراخور خود، بخشی از مسائل مربوط به آن را مطالعه دارند . درواقع نامگذاری و باز نامگذاری معابر شهری، موضوعی فراتر از فقط یک نام است و دربرگیرندهی وجود مختلفی از حیات اجتماعی و سیاسی کشورهاست. نش معتقد است، اسامی مکانها، چه مادی و استعاری و چه حقیقی و نمادین همگی درباره ی مسائل مربوط به قدرت، فرهنگ، مکان و هویت اند. اهمیت نامگذاری ازآنجهت است که امروزه یکی از مؤلفه های اساسی هویت شهری به شمار میرود .
نامگذاری خیابانها: نمادسازی هویت و فرهنگ در فضاهای شهری
نامگذاری خیابانها صرفاً ابزاری برای جهت یابی نیست. نام، کلمه ای یا مجموعهای از کلمات می باشد که نشان دهنده یک هویت خاص در تمامیتش است. نام ها شاخصی هستند برای تمایز بخشی، هویت یابی گروهی، تحولات فرهنگی جامعه چه ارزشی و چه اعتقادی، شناختن گروه بندی ها و گسست های اجتماعی، کشف خرده فرهنگ های بالفعل و روندهای مختلفی که درون فرهنگ و جامعه هستند.میتوان با یافتن اصول اصلی شکل دهنده فضاهای شهری در ایران، شناختن نیازهای جامعه انسانی و همچنین ارزشهای فرهنگی جامعه به نظام پایدار برنامه ریزی در جهت توسعه شهر اندیشید.مدیریت شهری و در رأس آن شورای اسلامی شهر در ایران وظیفه نامگذاری و تغییر نام خیابان ها را بر اساس الزامات فرهنگی-تاریخی، اجتماعی و سیاسی بر عهده دارد. شورا بر اساس ضوابط مندرج در آیین نامه جامع نامگذاری و تغییر نام معابر و اماکن عمومی نسبت به نامگذاری و تغییر نام معابر و اماکن عمومی اقدام میکند. هرچند مدت زمان زیادی از تدوین این آیین نامه نگذشته است تا حدودی توانسته چارچوبی برای نامگذاری و تغییر نام معابر و اماکن عمومی شهرها ایجاد کند و از آسیبهای هویتی ناشی از این امر تا حد زیادی جلوگیری نماید.
شناسایی نامهای نخستین مکانها بر اساس اطلاعات موجود با در نظر گرفتن نقشه های از قبل تهیه شده و بازدیدهای میدانی از محلات قدیمی و محلی، که در جهت شناسایی ویژگیهای مکان و شاخصهای هویتی از تغییر نام خیابانها کمک شایانی میکند.
