مقاومت مردم عصر قاجار در مقابل نامگذاری معابر
در عصر قاجار، فرایند نامگذاری معابر و خیابانها به نفع رویههای سلطنتی و دولتی انجام میشد. در این فرایند، نامگذاری معابر و خیابانها بر اساس نامهای افراد حاکم و اعضای خاندان سلطنتی صورت میگرفت. این سیاست نامگذاری، در برخی مواقع با مقاومت و اعتراض مردم مواجه میشد.
کاشی های قدیمی که در گذشته معرف نام معابر شهرها بودند و برای نامگذاری معابر استفاده می شدند هم اکنون نیز در برخی از محلات قدیمی بر در و دیوار نصب هستند ، معرف قدمت محله ها هستند که دارای تاریخچه جالبی هستند.
"تحول نامگذاری گذرگاههای تهران: از نامهای معمول به خیابانهای وسیع و جدید"
تا قبل از زمان ناصری هیچ یک از گذرگاههای تهران، نام «خیابان» را برخود نداشت. تمامی آنها با نامهای معمول و رایج آن روزگار؛ گذر، گذار، بازارچه، کوچه، راسته و … ثبت شده بودند. در اواسط دوران ناصرالدین شاه با افزایش جمعیت و گسترش روز افزون خانه سازی موجب شد حصار صفوی تهران را خراب کردند و حصار جدید شهر را با سطحی وسیعتر ساختند. این امرمنجر به پدید آمدن گذرگاههایی وسیع شد، که متاثر از آزاد شدن سطح اشغال حصار و پر شدن خندق شهر بود. این گذرگاهها بسیار وسیعتر و طولانیتر از کوچههای پر پیچوخم و بازارچههای کوتاه و راستههای شلوغ و … قدیم بود. آنها را برای نخستین بار در پایتخت «خیابان» نام نهادند و بدین ترتیب کلمه «خیابان» به مثابه گذرگاه و عنصر شهرسازی، وارد تاریخ تهران شد.
درزمان حکومت مظفردین شاه بلدیه تهران در سال 1326 هجری قمری برای اولین بار اقدام به نامگذاری کوچه ها و خیابان ها و تعیین شماره پلاک برای ساختمان های شهر نمود. نام معبر بر کاشی های ارغوانی رنگ بر دیوار نصب شد.
به علت بی سوادی عموم مردم این امر با مشکلات زیادی روبرو شد چرا که بیشتر مردم نمی توانستند پلاک ها را بخوانند و مجبور بودند که از افراد معدودی که سواد خواندن داشتند بپرسند. این اقدام حکومت با عکس العمل منفی مردم روبرو شد و برای چند ماهی متوقف گردید. در رمضان 1326 قمری حاکم تهران اعلان حکومتی به شرح ذیل به اطلاع عموم اهالی رسانید :
اعلان دولتی از طرف ایالت دارالخلافه
چون برای تعرفه و شناختن کوچه و خیابان و خانهها ترتیب نمره به وضع صحیحی از سابقه داده شده بود و به واسطه بیترتیبی امورات همین طور ناقص ماند، در این موقع بر حسب امر قدر قدرت جهان مطاع بندگان اعلیحضرت قدر قدرت قوی شوکت اقدس شاهنشاهی ارواحنا فداء مقرر است، که باقی نمره درب خانهها به ترتیب سابق نصب و موافق قرار داد از هر خانه یک قران جهت قیمت کاشی و مخارج مامورین این کار و غیره دریافت گردد و علی هذا بر حسب امر مقدس جهان مطاع ملوکانه ارواحنا فداء از طرف حکومت جلیله دارالخلافه مامورین موافق احکام صادره برای ترتیب این کار معین و مشغول نصب نمره خانهها هستند به عموم اهالی دارالخلافه حسبالمقرر اعلان میشود، که از این تاریخ به بعد اگر کسی کاشی نمره درب خانهها و کاشی سر خیابانها و کوچهها را بشکند و حرکات وحشیانه نماید، توسط همان مامورین دستگیر و در اداره حکومتی مجازات و تنبیه خواهد شد و هر کس هم در پرداخت قیمت نمره امتناع ورزد و یا نسبت به مامورین این خدمت بیاحترامی کند، مورد مواخذه و سیاست خواهد بود. قیمت نمره از قرار بلیط چاپی حکومتی خواهد بود، هر کس بدون بلیط مطالبه قیمت نمره نمود، جواب دهند.» / 14 شهر رمضانالمبارک 1326 (مویدالدوله)
در شرایطی که در سایر ملل دنیا آگاهی و علم رو به پیشرفت بود ، مقاومت مردم در برابر این قانون ساده و کاربردی قابل تامل است و خود نشانگر جهل و نادانی است و این جهالت همواره مورد سوء استفاده قدرتمندان بوده است. مدتها مردم تهران با این عمل بلدیه مبارزه کردند و پنهان و آشکار مقاومت نمودند و کاشیهای ارغوانی نصب شده بر دیوارها را میشکستند.
سامانههای مدرن نامگذاری معابر مانند سامانه منام در شهرداریها و شهرهای مختلف به منظور تسهیل و بهبود فرایند نامگذاری معابر استفاده میشوند. این سامانهها قابلیتهای متعددی دارند که به شهرداری و مردم کمک میکنند، از جمله:
- نمایش معابر تکراری:سامانههای مدرن نامگذاری معابر میتوانند معابری که نامگذاری تکراری دارند را شناسایی کنند و به شهرداری امکان میدهند تا این معابر را بهطور موثرتر و یکپارچهتر نامگذاری کنند.
- نامگذاری معابر بدون نام:در برخی موارد، معابر بدون نام وجود دارند. سامانههای مدرن نامگذاری معابر، با تشخیص این معابر، به شهرداری کمک میکنند تا نامگذاری صحیح و مناسبی برای آنها انجام دهند و از ابهام در مکانیابی و مسائل مرتبط جلوگیری کنند.
- تغییر نام معابر: با استفاده از سامانههای مدرن، شهرداریها قادر به تغییر نام معابر هستند. این امکان به شهرداری میدهد تا در صورت نیاز، نام معابر را تغییر داده و بازنامگذاری مناسبی را انجام دهد.
- کارتابل درخواست نامگذاری: سامانه منام این امکان را دارد تا در بخشهای مختلف شهرداری، درخواست نامگذاری معابر را ثبت کرده و پیگیری کنند. این بخشها شامل درخواستهای مردمی، پیشنهادات و نیازهای شهری است که بررسی و پاسخگویی به آنها از طریق سامانههای مدرن امکانپذیر میشود.
